Allerlei maatregelvoorschriften komen samen op het boerenerf, met als gevolg dat door alle (maat)regels de achterliggende doelen uit beeld verdwijnen. Vandaar dat er vanuit de landbouwsector behoefte is om geen maatregelen voorgeschreven te krijgen, maar een integrale set van doelen waar je als boer aan bij kan dragen. 

Het gelijktijdig realiseren van een totale set aan doelen om de landbouw duurzamer te maken is complex. Duurzaamheidsmaatregelen in de landbouw worden aangestuurd vanuit afzonderlijke beleidsdossiers en vaak ontbreekt overzicht wat de effecten van de specifieke maatregelen zijn op andere doelen en de haalbaarheid van lange termijn doelen. Daarnaast zijn de effecten van maatregelen ook contextafhankelijk (denk bijvoorbeeld aan grondsoort, regio, bouwplan, stalsysteem).

Om effectief te werken aan het realiseren van doelen is het belangrijk om boeren meer handelingsperspectief te bieden door te sturen op concrete lange termijn doelen en een integrale benadering van deze doelen. Daarnaast is er de noodzaak om prestaties inzichtelijk, overzichtelijk en meetbaar te maken zodat positieve bijdragen van boeren beloond kunnen worden. Door gebruik te maken van een set van Kritische Prestatie Indicatoren kun je de voortgang op duurzaamheidsdoelen inzichtelijk maken. Ze worden beïnvloed door specifieke maatregelen of acties op een specifiek schaalniveau voor een specifieke doelgroep (boeren). De focus ligt op de prestaties waar de boer zelf invloed op heeft. Dit heeft de voorkeur boven het voorschrijven van maatregelen. Op deze manier vormen KPI’s de verbinding tussen duurzaamheidsdoelen enerzijds en het handelingsperspectief en vakmanschap van boeren anderzijds. Boeren kunnen zo kiezen wat het meest effectief, passend en lonend is in hun eigen context om het doel wat zij nastreven te bereiken. Zo’n integrale set KPI’s kan gaan fungeren als een gemeenschappelijke taal tussen boeren, ketenpartijen, overheden en andere maatschappelijke organisaties en als basis dienen om betere prestaties van boerenbedrijven te sturen, waarderen en belonen. 

Een eerste set KPI’s

Anderhalf jaar geleden zijn Wageningen University & Research, het Louis Bolk Instituut en adviesbureau Boerenverstand in opdracht van LNV gestart met het bouwen aan een systeem om de voortgang in kringlooplandbouw op het boerenbedrijf te kunnen monitoren. Het afgelopen jaar is er door dit kennisconsortium hard gewerkt aan een integrale set KPI’s waarmee prestaties van landbouwbedrijven op kringlooplandbouw concreet en meetbaar worden gemaakt. Deze eerste versie van de set is beschreven in de paper ‘Kansen en knelpunten van een systeem van kritische prestatie-indicatoren (KPI’s) om integraal te sturen naar de doelen van kringlooplandbouw’.

FarmHack heeft hier een ondersteunende rol in gehad door gedurende het jaar (online) gebiedsgesprekken te faciliteren met boeren, agrobedrijfsleven en betrokkenen uit diverse (vak)gebieden om  na te denken over een basisset van indicatoren en kennis uit te wisselen. Daarnaast hebben we een conferentiekrant uitgebracht.

samenhang algemene en specifieke doelen, KPI’s en maatregelen

Vervolg in 2022: praktijkpilots

De resultaten van het afgelopen jaar laten zien dat er nog veel stappen moeten worden gezet voordat er sprake is van een werkend geheel voor de brede Nederlandse landbouwpraktijk. Dat gaat om stappen op het gebied van de inhoud: bijvoorbeeld welke KPI’s en streefwaarden te hanteren? Maar ook om de operationalisering: hoe data te ontsluiten op een manier die recht doet aan het eigenaarschap en tegelijkertijd de administratieve lasten in de hand houdt? En ook stappen voor de toepassing van de KPI’s: welke vormen van sturing, waardering en beloning zijn mogelijk, door wie en wat komt daar bij kijken? Deze vraagstukken worden in de komende jaren in nauwe interactie tussen onderzoek en praktijk opgepakt. Hiervoor worden een aantal praktijkpilots uitgevoerd en wordt aansluiting gezocht met bestaande initiatieven in meerdere sectoren. In deze pilots willen we de ontwikkelde systematiek toetsen in de praktijk aan de hand van leervragen. Daarbinnen moet ook voorzien worden in kennisuitwisseling en communicatie. Farmhack ondersteunt het consortium met specifieke expertise en aanvullende capaciteit op het gebied van communicatie en kennisuitwisseling over de gebiedspilots alsmede begeleiding van enkele gebiedspilots. De KPI systematiek bevat ook gebiedsoverstijgende thema’s die urgent en relevant zijn. Deze gebiedsoverschrijdende ‘puzzels’ willen we ook aanpakken. Denk hierbij aan bijvoorbeeld data beschikbaar krijgen, het nadenken over dashboards & apps en de governance van operationalisatie. Ook zaken als eigenaarschap en KPIs zijn gebiedsoverstijgend. Hoe ga je bijvoorbeeld om met verschillende bedrijven (huur/pacht/samenwerkingen) die allen van hetzelfde perceel gebruik maken?

Wat staat er op de agenda

Er staan bijeenkomsten gepland in juni (15e), in september en een conferentie in november. Tijdens deze bijeenkomsten staat kennisuitwisseling en communicatie centraal, en zij vormen het raamwerk waar de aanpak op rust. Kleinere bijeenkomsten zullen we organiseren wanneer daar behoefte aan is. In november zal er weer een afrondende werkconferentie georganiseerd worden.

KPI-k Nieuwsbrief, website en forum

De informatie en uitwisseling over Kritische Prestatie Indicatoren en de gebiedspilots gaat binnenkort plaatsvinden op een eigen website: BoerenKPI.nl. Ook zal dan de eerste KPI-k nieuwsbrief uit onze pen verschijnen. Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in de gebiedspilots en rondom Kritische Prestatie Indicatoren? Meldt u dan binnenkort aan voor de nieuwsbrief. Online discussie kan plaatsvinden op het FarmHack Forum.